تا کنون برایتان پیشامده که فیلمی را ببینید و جذابیت چندانی برایتان نداشته باشد و نتواند توجهتان را جلب کند؟
آیا شده فیلمی در همان ژانر با خط داستانی یکسان را ببینید اما مجذوب فیلم شده و نتوانید چشمتان را از صفحه تلوزیون بردارید؟ این اتفاق بخاطر استفاده صحیح و دقیق از قابلیت ” مسیر حرکت طبیعی چشم” توسط فیلمبردار و کارگردان است. موضوع مهمی که اگر در پروژههای تبلیغی اجرا شود قطعا تاثیر مثبتاش را خواهد گذاشت.
تیم آواژان این مطلب را با گردآوری از منابع مختلف بین المللی تهیه کرده است. و در طی نگارش مطلب هرجایی که احساس کردهایم نیاز به یادآوری عبارت انگلیسی آن برای درک بهتر موضوع است آنها را عینا در کنار ترجمه فارسی نوشتهایم.
ساکادهای چشمی، حرکات سریع و غیرارادی چشم، نقش مهمی در نحوه درک انسان از اطلاعات بصری دارند. درک و استفاده از ظرفیت پدیده ساکاد چشمی میتواند به طور قابل توجهی بر میزان مقبولیت محتوای تولید شده اثر بگذارد و درگیری و تجربه زیسته بیننده را بهبود ببخشد. در ادامه از شما دعوت میکنیم به ویدیویی که توسط دانشگاه ادینبورگ واحد آزمایشگاه شناختی چشم آماده شده است دقت کنید. در این تحقیق دستگاههای ردیاب حرکت چشم ویدیویی را به افراد شرکت کننده در آزمایش متصل کردهاند و همانطوری که مشاهده میکنید الگوی حرکتی چشم نشان از یکسان بودن اکثریت ساکادهای چشمی در تمامی افراد است.
چشم انسان هنگام اسکن یک صحنه از الگوی خاصی پیروی میکند که به عنوان مسیر حرکت طبیعی چشم شناخته میشود. در این مسیر مجموعهای از نقاط تثبیت (fixation) و ساکاد (saccade) توسط چشم انجام میشود که به ما امکان میدهد بر روی قسمتهای مختلف صحنه تمرکز کنیم و اطلاعات پیرامون آن تصویر را جمع آوری کنیم.
مسیر حرکت طبیعی چشم معمولاً با تثبیت بر روی یک نقطه خاص در تصویر شروع میشود و به دنبال آن یک ساکاد اتفاق میافتد که حرکت سریع و تند چشم هاست تا نگاه ما را به نقطه جدیدی از صحنه انتقال دهد. پس از مدت کوتاهی، چشمها روی نقطهی مورد علاقه جدیدی تثبیت میشوند و این روند بارها و بارها تکرار میشود تا مغز انسان به صورت کامل یک صحنه را با جزئیات دلخواهاش اسکن کرده و اطلاعات کاملی از صحنه را در اختیار داشته باشد.
جالب است بدانید چشم انسان به صورت عمومی بین ۲ تا ۳ نقطه تثبیت و حرکت را در عرض یک ثانیه انجام میدهد(+) و به دنبال هر تثبیت، حرکت همزمان دو چشم برای تثبیت برروی هدف جدید در سه بعد افقی عمودی و عمق اتفاق میافتد(+)
اگر این مطلب تا بدینجا برای شما جذاب بوده با ما همراه باشید که با جزئیات بیشتری در مورد تاثیرگذاری این قابلیت چشم انسان در صنعت سینما و تبلیغات خواهیم پرداخت.
الگوی حرکت چشم :
همانطوری که بالاتر اشاره کردیم چشم انسان از یک الگوی مشخصی تبعیت میکند که به آن مسیر حرکت چشم میگویند اما نکتهی مهم در این الگو محرکهایی است که چشم انسان به صورت ناخودآگاه به دنبال آن است. به صورت کلی به این محرکها عناصر کلیدی بصری ( Key visual elements ) گفته میشود. باید به یاد داشته باشیم که این عناصر بسته به هدفی که در محتوای تصویری به دنبال آن هستیم اولویتهای متفاوتی خواهند داشت.
با توجه به اینکه ما این محرکها را از دید محتوای سینمایی و محتوای تصویری تبلیغی بررسی میکنیم باید بدانیم برای این کاربرد، عناصر محرک چه هستند ؟
۱-صورت انسان:
صورت انسان یکی از مهمترین محرکهای چشم انسان است چرا که ساختار مغز انسان برای تشخیص چهره طراحی شده است. قرار گرفتن صورت انسان در قاب تصویر و در مسیر حرکت طبیعی چشم میتواند ارتباط عمیقی را با بیننده ایجاد کند.
برهمین اساس است که فیلمبردار یا کارگردان در صورتی که بخواهد بیننده ارتباط احساسی عمیقی را با کاراکتر یا شخصیت داستان برقرار کند از شاتهای کلوز آپ (چهره) استفاده میکند.
پ.ن۱: ما قطعا به مرور زمان در وبسایت آواژان به بررسی انواع شاتها، زمان و نحوهی استفاده خواهیم پرداخت.
۲- چشمها و مسیر نگاه:
در صورت انسان اولین نقطهای که اکثریت قاطع بینندگان توجهاش به آن جلب میشود، چشمهای کاراکتر داستان است. چشمها و مسیر نگاه کاراکتر از جمله عناصر کلیدی در مسیر حرکت طبیعی چشم است. سازندگان فیلم از مسیر نگاه کاراکتر اصلی برای هدایت نظر بیننده به جهت خاصی از صحنه استفاده میکنند.
3- استفاده از کنتراست و حرکت:
المانها یا هر ابزاری که با کنتراست بالا به تصویر کشیده شوند به خودی خود توجه بیننده را جلب خواهند کرد. فیلمبردار با نورپردازی ویژه و استفاده از رنگها برای ایجاد کنتراست بالا و با حرکت دادن موضوع اصلی در این نوع فضا به مسیر حرکت چشمی بیننده جهت میدهند.
4-ترکیب بندی صحنه در فیلمبرداری:
یکی دیگر از مباحث مهم، استفاده از ترکیب بندی صحنه و قراردادن المانهای اصلی در بخش میانی و بالاتر از مرکز است که رعایت این نکته تقریبا در تمامی فیلمها و محتواهایی که ارزشمند هستند را مشاهده میکنید. در این مبحث عبارتی به عنوان eye-level وجود دارد که نشان میدهد المانهایی که به صورت طبیعی در مرکز دید ما هستند سریعتر توجه چشم را به خود جلب خواهند کرد.
5- فریم و خطها
لبههای فریم تصویر چه به صورت طبیعی و چه ساختگی باشد مانند در و پنجرهها و و خطوط پیشرو ( leading lines ) مانند خطوط جاده، راه پله، نرده و ویژگیهای معماری همگی توجهها را به خود جلب میکنند. فیلم سازان با استفاده از قاببندیها و قانون کادر یک سوم مسیر حرکت چشمی شما را هدایت میکنند.
۶- حرکت
اجزا و وسایل متحرک در قاب تصویر میتواند توجه بیننده را کاملا جلب کرده و مسیر حرکت چشمی را با خود همراه کند، این حرکت میتواند کاراکتر یا المان باشد یا حرکت دوربین و لنز فیلمبردار.
سخن آخر:
این مطلب تنها گوشهای از علم روانشناسی انسان و شناخت از نوع ادراک بصری ما انسانهاست. سینماگران مطرح دنیا با تسلط بر همین علم، به نحوی کاملا عامدانه و با استفاده از عناصر و تکنیکهای در دسترسشان به تعامل و داستان سرایی بر طبق خواسته خودشان قدم بر میدارند. لازم به یادآوری نیست که قرارگیری همه این عناصر به نگاه روایی و عاطفی فیلم ساز نسبت به صحنه خاص وابستگی کامل دارد و ترکیب بندی عناصر در صحنه با جهانبینی وی از پلان شکل میگیرد.
امیدواریم و تلاش خواهیم کرد که در ماههای آینده این مطلب را بست و گسترش دهیم.
